بررسی شدت آبگریزی خاک و تغییرات زمانی آن پس از آتش سوزی تجویزی در مناطق جنگلی آبخیز توشن استان گلستان

Authors

  • کهزاد حیدری دانشجوی دکتری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
Abstract:

سابقه و هدف: آب‌گریزی خاک (SWR) یکی از خصوصیات پویای خاک است که نفوذ آب در خاک را کاهش داده و یا از آن جلوگیری می‌کند. در مناطق جنگلی شمال کشور، آتش‌سوزی یکی از نگرانی‌های محیطی بسیار مهم و از عوامل اصلی تغییر در پدیده آب‌گریزی خاک است. لذا، این مطالعه با هدف بررسی اثر آتش‌سوزی تجویزی بر خاک مناطق جنگلی آبخیز توشن استان گلستان و همچنین بررسی تغییرات زمانی و برهم‌کنش آن بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک انجام شد. مواد و روش‌ها: خاک مناطق جنگلی در طبقه شیب 30-15 درصد و عمق 5-0 سانتی‌متری سطح خاک، در قالب 30 تکرار در محیط آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفت. جهت بررسی اثر آتش بر روی آب‌گریزی خاک در شرایط آزمایشگاهی، آتش‌سوزی تجویزی اعمال شد. خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک از جمله اجزای بافت خاک (درصد رس، سیلت و شن)، درصد مواد آلی خاک، pH، EC و پایداری خاکدانه (MWD) قبل و پس از آتش‌سوزی بررسی شدند. آبگریزی خاک قبل و پس از آتش‌سوزی با دو آزمون زمان نفوذ قطره آب (WDPT) و روش مولاریته محلول آب و الکل (MED) تعیین شد. یافته‌ها: نتایج دو آزمون WDPT و MED نشان داد که، قبل از آتش‌سوزی 100 % نمونه‌ها آب‌دوست بودند (به ترتیب کلاس 1 و 0). همچنین مطابق با آزمون WDPT یک روز پس از آتش‌سوزی تمام کرت‌ها کلاس آب‌گریزی جزئی از خود نشان دادند (کلاس 2 و 3) اما نتایج آزمون MED پس از آتش‌سوزی قدری متفاوت بود و یک روز پس از آتش‌سوزی شدت آبگریزی افزایش یافت؛ به طوری که 30 % کرت‌ها آبگریزی جزئی (کلاس 1)، 50 % کرت‌ها آبگریزی متوسط (کلاس 2) و 20 % کرت‌ها آبگریزی نسبتاً قوی (کلاس 3) را نشان دادند. بررسی روند تغییرات زمانی هر دو شاخص آبگریزی نیز نشان داد که کلاس آبگریزی پس از آتش‌سوزی به صورت موقتی بود و تا یک ماه پس از آن سطح آن به میزان بسیار زیادی کاهش پیدا نمود. نتایج نشان داد که دو آزمون آبگریزی پس از آتش‌سوزی همبستگی خوبی با هم داشتند. نتایج نشان داد که همبستگی متوسطی بین دو آزمون آبگریزی WDPT و MED با برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک از جمله pH، EC، MWD و درصد مواد آلی خاک وجود دارد. همچنین مشخص شد که بین دو آزمون آبگریزی و اجزای بافت خاک همبستگی ضعیف وجود دارد. مقادیر همبستگی نسبتاً ضعیف آبگریزی با خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک نشان می‌دهد که این تغییرات احتمالاً نمی‌توانند عامل اصلی تغییرات آبگریزی خاک باشد. بخشی از این تغییرات را می‌توان با تغییرات پایداری خاکدانه پس از آتش‌سوزی تبیین کرد. این تغییرات در پایداری مکانیکی ساختمان خاک می‌تواند در اثر دو مکانیسم اصلی ایجاد شود: (1) تغییر ترکیبات بافت خاک و افزایش نیروهای هم‌چسبی بین ذرات در خاکدانه‌ها که نتیجتاً موجب پایداری ساختمان خاک در مقابل نیروهای مخرب فیزیکی شود. (2) تغییر در برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک مثل افزایش EC که موجب جلوگیری از پراکنش ذرات رس شده و مانع تخریب فیزیکی خاکدانه‌های ریز می‌شود. نتیجه‌گیری: به طور کلی نتایج این تحقیق نشان داد که با وجود آبدوستی خیلی زیاد در خاک‌های لسی، آتش‌سوزی می‌تواند به عنوان یک عامل خارجی موجب افزایش ضعیف و آنی در کلاس آبگریزی شود. کلاس آبگریزی ضعیف احتمالاً می‌تواند به دلایل زیر باشد: اولاً آبگریزی بیشتر در خاک‌های درشت دانه با مواد آلی بالا رخ می‌دهد. دوم اینکه نمونه‌های مطالعه شده از لایه سطحی خاک (5-0 سانتی‌متری) برداشت شده‌اند در حالی که آتش‌سوزی می‌تواند موجب تراکم برخی مواد آلی در لایه‌های زیرسطحی شده و موجب ایجاد آبگریزی در افق‌های پایین‌تر شود.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

تغییرات زمانی اجزاء فیزیکی ماده آلی خاک پس از رخدادهای آتش سوزی در منطقه فریدن

مراتع جزء زیست بوم های طبیعی و پویا روی کره زمین هستند که بیش ترین سطح خشکی ها را به خود اختصاص داده اند. مرتع یک اکوسیستم طبیعی و غنی از ذخایر ژنتیکی است که از تنوع گونه ای گیاهی زیادی برخوردار می باشد. این گوناگونی زیستی ضامن پایداری اکوسیستم مرتع در برابر عوامل متغیر محیطی و زیستی است. آتش سوزی یکی از عوامل اصلی تأثیرگذار بر تنوع زیستی مراتع است. آتش سوزی کنترل شده از جمله راهکارهای مدیریتی ...

15 صفحه اول

اثر آتش سوزی بقایای گندم و خاک‌اره روی خصوصیت آبگریزی خاک

کشاورزان برای آماده سازی سریع زمین اقدام به سوزاندن بقایای گیاهی میکنند که باعث انتشار انواع آلودگی با اثرات منفی زیست محیطی میشود. سوزاندن بقایا زراعی باعث تأثیر منفی طولانی مدت بر محیط زیست، مواد آلی خاک، بارندگی، آلودگی خاک و آب و خاصیت آبگریزی خاک می‌شود. هدف از این تحقیق بررسی اثر آتش‌سوزی بقایای گندم و خاک‌اره روی آبگریزی خاک میباشد. بدین منظور چهار تیمار خاک‌اره، بقایای گندم، خاستر خاک‌ا...

full text

اندوخته و پویایی کربن خاک پس از آتش¬سوزی در مراتع نیمه استپی چهارمحال و بختیاری

آتش­سوزی پوشش گیاهی مراتع یکی از دخالت­های مهم بشر در اکوسیستم است که می تواند فرایندهای این اکوسیستم­ها به ویژه معدنی شدن کربن خاک را دگرگون سازد. هدف از این پژوهش، بررسی پیامد آتش‌سوزی پوشش گیاهی بر توزیع ماده آلی و توان معدنی شدن کربن خاک (تنفس میکروبی) در مراتع نیمه استپی کرسنک واقع در استان چهارمحال و بختیاری بود. برای آن، مراتعی با تاریخچه‌ی آتش‌سوزی گوناگون که در سال‌های 1387، 1388 و 138...

full text

بررسی وجود و شدت آب‌گریزی خاک در مناطق جنگلی تالش در استان گیلان

در این پژوهش وجود و شدت آب‌گریزی در سه منطقة تحت پوشش کاج تدا و توسکا و آقطی در شهرستان تالش، بخشی از غرب گیلان، مطالعه شده است. 79 نمونة دست‌نخورده (5-0 سانتی‌متر) برای تعیین آب‌گریزی و زاویة تماس آب با خاک در فصل خشک‌سال جمع‌آوری شد. آب‌گریزی با استفاده از آزمون‌های زمان نفوذ قطرة آب (WDPT) و مولاریتة قطرة اتانول (MED) بررسی شد. همبستگی مثبت و معنادار (77/0 = r) بین دو آزمون WDPT و MED به‌دست...

full text

اثر شدت آتش سوزی بر دینامیک عناصر غذایی خاک های جنگلی تحت شرایط آزمایشگاهی

آتش قسمتی جدا نشدنی از بیشتر اکوسیستم ها ست که منطقه مدیترانه و مکان مورد مطالعه که در جنگل های غرب ایران و شهرستان مریوان واقع است، مستثنی از این مهم نیستند. به منظور بررسی تاثیر شدت آتش سوزی بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک، تعداد 56 نمونه از دو عمق 5-0 و 15-5 سانتی متر و از دو منطقه دچار آتش سوزی شده و نشده برداشت شد. سپس نمونه های نسوخته نیز در آزمایشگاه و توسط کوره در پنج دمای 95، 150، 220،...

15 صفحه اول

تغییرات خرداقلیمی گونۀ بالشتکی اسپرس تحت تأثیر آتش ‏سوزی در علفزار‏های پارک ملی گلستان

گیاهان بالشتکی به‏عنوان گونۀ غالب مناطق کوهستانی، حضور گونه‏های اطراف خود را آسان می‏کنند. این مطالعه به‏دنبال بررسی تأثیر آتش‏سوزی بر بهبود خرداقلیمی اسپرس در علفزارهای کوهستانی است. آتش‏سوزی در تابستان 1392 رخ داده است. بدین‌منظور از 29 اسفند 1394 با استفاده از دماسنج تکمه‏ای در عمق نوسان دمای روزانه در زیر‌بوتۀ شاهد و نیز زیر‌بوتۀ سوختۀ اسپرس به‌مدت 31 روز و با فواصل زمانی نیم ساعت ثبت شد. ا...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 25  issue 4

pages  27- 47

publication date 2018-10-23

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023